1. Borçlar Hukukunun Konusu
1)Genel Hükümler
2) Özel Borç İlişkileri
Borçlar hukukunun konusu borç ilişkileridir.
2. Borç Kavramı
Borç Kavramının 3 Anlamı Vardır.
2.1 En Dar Anlamda Borç: Para borcu demektir
2.2 Dar Anlamda Borç:Geniş anlamda yer alan borçların,edimlerin her birine denir.
2.3 Geniş Anlamda Borç(Borç İlişkisi): 2 kişi devrededir.
A (alacaklı) B (borçlu) ise B bir şeyi yapmakla vermekle ya da yapmamakla sorumludur. Örnek olarak iki bakkal aynı malı satmamak için anlaşma yapmış olabilir.
Borçlunun borcuna EDİM denir.
Borç ilişkisi 2 kişi arasında öyle bir ilişkidir ki borçlu alacaklıya bir edimi yerine getirmeye ve de alacaklı da bu edimi isteme yetkisine sahip olmaktadır.
3. Borçlar Hukukunda Geçerli İlkeler
3.1 Alacak Hakkı Nispi Bir Haktır. Yani yalnızca 1 kişiye aittir. Adamın borcu varsa karısından isteyemeyiz. Hakkımızı sadece borçludan isteyebiliriz. Bazı nispi haklar vardır ki güçlendirilebilinir. Böyle haklara güçlendirilmiş nispi hak denir. Başkalarına karşı da ileri sürülebilinir. Bu hak yeni mal sahiplerine yönlendirilebilinir. Herkese karşı ileri sürülemez. Taşınmaz mallar için nispi haklar tapu kütüğünde güçlendirilir. Yasa hangi malın güçlendirile bilineceğini belirler. Taşınmaz mal ve kira sözleşmeleri güçlendirile bilinir. Örnek: 10 yıl kiraladım sözleşme yapıldı. Adam 1 yıl sonra sattı. Eğer tabuda güçlendirilme yapılmışsa yeni adama karşı hakkımızı ileri sürebiliriz.
Taşınmaz Satış Vaadi: Satıştan önce yapılan bir sözleşmedir ve satıştan önce noterde yapılır. Örnek: Ahmet Mehmet' e 5 yıl içersinde satacak diye anlaşma yapabilir. Güçlendirme varsa 3. kişiye karşı hak iddia edililebilinir.
3.2 Mutlak Hakkın Doğması
Borçlunun borcu bir malın verilmesi ise; borç doğduğu an alacaklının o mal üzerinde mutlak hakkı doğmaz.
A B ile sözleşme yapsın. A borçlu arabasını verecek. Alacaklı ne zaman mutlak hakkı kazanır.
· Taşınır Malar İçin:Malın Mülkiyetini alacaklıya geçmesi için malın alacaklıya teslim edilmesi gerekir. Zilliyetlik devride olabilir (arabanın anahtarı).
· Taşınmaz Mallar İçin: Mutlak hakkın başlaması için tescil yapılmalıdır.
Domates alacaz Arsa Alacaz
Taşınır Mal Taşınmaz Mal
· Satış Sözleşmesi Satış Sözleşmesi
· Domatesin Bana Verilmesi Tescil (Tapuda)
4. Borç ve Sorumluluk
Sorumluluğun 2 anlamı vardır.
1. Sorumluluk: Alacaklının alacağına karşılık borçlu borcunu yerine getirmezse icra dairesine baş vurulup alacağın alınmasıdır. Borç varsa sorumluluk da vardır. Ender olarak borç var da sorumluluk olmayabilir. Eksik borç denir.
2. Bir zararı giderme hükümlülüğüdür.
4.1 Eksik Borç
Borçlunu borcu vardır ama sorumluluğu yoktur. Borçlu borcunu yerine getirmezse alacaklı dava açamaz ya da icraya başvuramaz. Borçlu borcunu yerine getirirse verdiğini tekrar geri getiremez. Örnek:Kumar ve bahisten doğan borç eksik borçtur. Borcun yasa dışı veya izinsiz olması gerekir eksik borç olması için. Kumar veya bahisten doğan borç kesin geçersizdir. Eksik borçtur da. Kumar ve bahisten doğan borç için verilen senet bile geçersizdir. Borcunu verirse tekrar geri alamaz. Örnek:Bir borç zaman aşımına uğramışsa eksik borç olabilir. Alacaklı davayı açar borçlu zaman aşımını ileri sürerse yargıç davayı iptal eder. Sürmezse ödemek zorundadır. Örnek: Çöpçatanlıktan doğan borç ilişkisi eksik borçtur. Örnek: Karı koca arasındaki borç eksik borçtur. Dava açılabilir ama mallara el konulamaz.
5. Borcun Kaynakları:
5.1 Hukuki İşlem : Araba Alımı
5.2 Haksız Eylem: Kişinin arabasına çarpmam Haksız eylemdir.
5.3 Nedensiz Zenginleşme: Babamın ölümünden sonra arabasını kullanmam
Ders Notu 2: Hukuki İşlem
1. Hukuki İşlem: Hukuki sonuç doğuran irade açıklamasıdır.
İrade: Beynimizdeki duygu ve düşüncelerdir.
2. Hukuki İşlemlerdeSınıflandırmalar
2.1 Katılan Kişi Sayısına Göre Hukuki İşlemler
2.1.1Bir Taraflı Hukuki İşlemler: Vasiyetname yazılması, vakıf kurulması, tek taraflı hukuki işlemlerde bir kişinin irade açıklaması yeterlidir.
2.1.2 Çok Taraflı Hukuki İşlemler:
2.1.2.1 Sözleşmeler: 1 sözleşmenin kurulabilmesi için en az 2 kişi irade açıklamasında bulunmalıdır. 1 den çok irade açıklaması vardır.
2.1.2.1.1 Bir Yana Borç Yükleyen Sözleşmeler: Bağışlar
2.1.2.1.2 İki Yana borç Yükleyen sözleşmeler: Araba satışı; arabayı satan satmakla alan ise parayı ödemekle borçludur.
2.1.2.2 Kararlar: 1 den çok irade açıklaması vardır. Kararların sözleşmelerden farkı irade açıklamalarının tek aynı yönde olmasıdır.
2.2 Sonuç Doğurma Zamanına göre Hukuki İşlemler
2.2.1 Ölmeden Önce:
2.2.2 Öldükten Sonra: Vasiyetname, miras sözleşmeleri
2.3 Mal Varlığı Üzerindeki Etkisine Göre Hukuki İşlemler
2.3.1 Borçlandırıcı İşlem: Kişiyi borç altına sokan işlemdir.
2.3.2 Harcama İşlemi: Kişi hakkı azaltan bir işlem yapmış olur. Harcama işleminin yapılabilmesi için borçlandırıcı işlemin yapılması gerekir.
Arabamı sattım: Borçlandırıcı işlem
Teslim ettim: Harcama işlem
200bin liraya milliyet alacam.
Milliyet dedim borçlandırıcı işlem
Parayı vermem harcama işlemi.
Borçlandırma işlemi geçersiz ise harcama işlemine bakılır. Harcama işlemi ya soyut harcama işlemi ya da nedene bağlı harcama işlemi olmak üzere ikiye ayrılır.
Nedene Bağlı Harcama İşlemi: Borçlandırıcı işlem geçersiz ise harcama işlemi de geçersizdir. Taşınır ve taşınmaz mallarda harcama işlemi nedene bağlıdır. Taşının mallarda harcama işlemi zilliyetliğin devri ile olur.
Ders Notu 2.1 : Sözleşme
1. Sözleşme Nedir : İki kişinin birbirine söz vermesidir.
* 1 sözleşmenin kurulabilmesi için 2 kişinin irade açıklaması gerekir.
* İrade açıklamaları birbirine uygun olmalıdır.
* Sözleşme karşılıklı birbirine uygun irade açıklamaları ile oluşan işlemin adıdır.
* İlk irade açıklamasına icap denir. 2. irade açıklamasına kabul denir.
* Sözleşme icapla ve kabulle oluşan hukuki işlemdir.
2. İcap:
Sözleşmeyi kurmak üzere yapılan ilk irade açıklamasıdır. İcap tek yanlıdır. Bir irade açıklamasının icap olabilmesi için 3 koşul gereklidir.
1. İrade açıklaması yöneltilmiş olmalıdır: İcap belli bir kişiye ya da kesime yöneltilmiş olmalıdır.
2. İrade açıklamasının ciddi olması gerekmektedir. Kişi gerçekten sözleşmeyi yapmak için irade açıklaması yapmış olmalıdır.
3. İcabın belli şeyleri içermesi gerekmektedir.
* Ana Noktaları: Bir sözleşmenin kurulabilmesi için gerekli, üzerinde anlaşmaya gidilecek olmazsa olmaz kurallardır.
* Objektif Ana Nokta: 1 sözleşmenin kurulabilmesi için yasanın öngördüğü ana noktadır.
* Sübjektif Ana Nokta: Taraflardan birinin istediği bir noktadır. Yasal zorunluluğu yoktur. Örn; arabanın bakımının yapılıp satılması.
Bir irade açıklaması icap değilse buna icaba davet denir. Karşı taraftakini tahrik edip icaba davet etmektir. Mağazada mala fiyat verip sergilemek icap promosyonlar icaba davettir.
3. Duyuru Yolu ile Söz Verme:
Her kim ilan yolu ile vaatte bulunmuşsa bu vaadi yerine getirmek zorundadır.
Duyuru Yolu İle Sözün Kuralları:
1. Toplumun tamamına ya da bir kesimine vaatte bulunulması gerekir. Aksi taktirde icap olur.
2. Bu ilanda bir edim olmalıdır. Bir şey yapmalı ki vaadi olsun
3.
4. edimin maddi değerinin bulunması gerekmektedir. Manevi vaatler ilan değildir.
İlan yolu ile vaatte bulunanlar vaat ettiklerinden vazgeçebilirler. Edimi gerçekleştirmek için çaba gösterenlerin zararına karşılamalıdırlar. Eğer ilan yolu ile vaatte bulunan edimin gerçekleştiremeyeceğini kanıtlarsa zararı ödemek zorunda kalmaz.
4. Sözleşmelerde Şekil
4.1 Geçerlilik Koşulu Şekli: Yasanın öngördüğü şekildir. Bir yasa belli bir konu için belli bir yasa belirlemişse geçerlilik koşulu şeklidir. Örn; Taşınmaz malları devir sözleşmesi tapuda yapılır. Yasa öngörmese idi istediğimiz gibi yapardık. Eğer yasanın öngördüğü şekle uyulmamışsa işlem kesin geçersizdir.
Kesin Geçersizlik:
* İşlem hiçbir sonuç doğurmaz.
* Alıcı alıcı borçlu borçlu değildir.
* Yargıç ressen göz önünde bulundurur.
* Verilenler her zaman geri istenebilir.
Yasanın Öngördüğü Şekiller:
4.1.1 Sözlü Şekil: Ender görülür. Bütün sözleşmeler mutlaka sözlü yapıldığı için bu aslında bie şekil türü değildir. Fakat ender de olsa bazı sözleşmeler yazılı yapılamaz. Yasa evlenmede sözlü şekil aramıştır. Vasiyetname sözlü olarak yapılabilir.
4.1.2 Yazılı Şekil: Genel şekildir. Yasada sözleşmenin şekli belli değilse burada yazılı şekil kullanılır. Borç yazısının altında borçlunun imzasını taşıyan belgedir. Örn; senet, adi senet
Metni kimin yazdığı ve dili önemli değildir. Yeter ki borçlu onu okusun ve anlasın. Borçlanma iradesi olması gerekir.
4.1.3 Resmi Şekil: Devletin makamı tarafından yerine getirilen sözleşmelerdir. YA da dışarıda hazırlanıp devlet önünde imzalanan -örn; noterde imzalanan sözleşmeler- sözleşmelerdir.
Sulh Yargıcı da Resmi Şekil Yaptırabilir.
1. Yalnızca borçlunun imzasını onaylar. Yasaya göre resmi makam imzayı onar. Borç metni evde yazılabilir. Onama Şekli
2. Sözleşmenin baştan sona resmi makamın hazırlaması. Düzenleme Şekli
Şirket ana sözleşmelerinde onma şekli, motorlu araç ve taşınmaz malların satışına ilişkin sözleşmelerde düzenleme şekli geçerlidir.
BU sözleşmeler yazılı olduğu için buradaki senet resmi senettir. Bunu içeriği doğrudur. Aksini iddia eden ispatlar.
4.1.4 Tescil Şekil: Bir sicile kayıttır. Örn; mülkiyeti muhazafa kaydıyla satış sözleşmesi . Arabayı satıp devredersek bile satıcı mülkiyet haklarını üstünde bulundurmak sözleşme yapıp sicile bunu kaydetmelidir.
4.1.5 İlan (Duyuru): Bazı sözleşmelerin geçerli olabilmesi için gazete ilanı gereklidir. İki şirketin birleşmesinin geçerli olabilmesi için alacaklılar açısından bu birleşmenin ilam edilmesi gerekmektedir.
4.2 İspat Koşul Şekli: İspat için aranan şekildir. Alacağımızı ispat için senet göstermemiz gerekmektedir. Yazılı bir belge gerekir. İspatta şekil gerekir.
GEÇERLİLİK KOŞUL ŞEKLİ
İSPAT KOŞUL ŞEKLİ
Yasanın öngördüğü şekildir. Yargılama hukuku için aranan şekildir.
Şekle uyulmasa sözleşme kesin geçersizdir. Şekle uyulmaz ise ispatta güçlük çekilebilir.
4.3 Kararlaştırılmış Şekil: Sözleşme yapanlar şekli kendileri belirlerler. Kararlaştırılmış şekle uyulmamışsa sözleşme kesin geçersizdir.
4.3.1 Sözleşme Yapma Vaadi:
İlerde sözleşme yapmak için tarafların birbirine söz vermesidir. Taşınmaz malların satışında çok rastlanır.
Tercih Sebepleri:
Taşınmaz malların satış vaadi noterde yapılır. (İşlemin kolay olması)
Satış sözleşmesi için gereken koşulları o anda sağlayamayabiliriz. Güçlendirilebilir nispi haktır.
5. Sözleşmenin Yorumlanması:
Bir sözleşmedeki irade açıklamasının ne anlama geldiğini bulmaktır.
1. İrade Kuramı: Kişilerin düşüncesi önemlidir. İç
2. inden geçen Beyan Kuramı: Önemli olan irade değil açıklamalardır.
3. Güven Kuramı: 1 söz ne iradeye ne açıklamaya göre yorumlanır. Sözleşme ve açıklamalardan dürüst bir insan ne anlıyorsa yorum o şekilde olur.
Soyut ya da Nedene Bağlı Borç Sözleşmesi: 1 borç sözleşmesinde borcun nedeni belirtilecek mi belirtilmeyecek mi. Biri birine borçlanmışsa bir nedeni vardır. Borcun nedeni sözleşmede verilmişse nedene bağlı borç sözleşmesi, borcun nedeni sözleşmede verilmemişse soyut borç sözleşmesidir. 10 milyar borçluyum, aldığım mal için 10 milyar borçluyum.
6. Sözleşmelerde İrade İle Beyan Arasındaki Uyuşmazlıklar
6.1 Taraflardan Biri İsteyerek Bilerek İradesine Uymayan Beyan Yaparsa:
6.1.1 Şaka Açıklaması: Bir sözleşmenin sözde taraflarından birisinin iradesine hiç uygun olmayan bir açıklamada bulunmasıdır.
6.1.2 Gizli Kayıt: Kişi iradesine uygun olmayan açıklamada bulunur. Şaka açıklamasından farklı olarak karşı taraftaki gizli kayıtta irade ile beyan arasındaki farkı anlayamamasıdır. Her kim gizli kayıtta bulunmuşsa sonuçlarına katlanmak zorundadır.
6.2 İki Tarafın Bilerek İsteyerek İradelerine uygun Olmayan Beyanda Bulunması (Danışıklı işlem):
Buna danışıklı işlem denir. Uygulaması son derecede fazladır. Baba oğluna arsayı satar amacı satmak değildir. Kızından kaçırmaktır. Aslında yapılan bağıştır.
6.2.1 Mutlak Danışıklı İşlem (kesin geçersiz): Taraflar bir sözleşme yapmış gözükürler. Amaç 3. kişileri aldatmaktır. Borçluyum arabamı vermek istemiyorum. Bir arkadaşımın üstüne yaparım. Taraflar hiç yapmak istemedikleri bir işlemi 3. kişileri yanıltmak amacı ile yaparlar.
6.2.2 Göreceli Nispi Danışıklı İşlem: Taraflar 2 işlemi birlikte yaparlar.
Görünürdeki İşlem: Yanıltmak İçin yapılan işlemdir. Kesin geçersizdir. Çünkü bu işlmler kişilerin iradelerine uymamaktadır.
Gizli İşlem: Babanın oğluna tarla satması görünürdeki işlem, gizli işlem bağıştır. Yasanın aradığı işlemler yapılmışsa geçerlidir. Baba oğluna arsayı satmış. Danışıklı işlem satış. Gizli işlem bağıştır. Tapuda bağışlama yapılmışsa işlem geçerli tapuda satış yapılmışsa işlem geçersizdir.
Örn: Bağışta önalım hakkı yoktur. A B ve C kişilerinin bir malın ortak sahipleri olsunlar. C hakkını satmak isterse B ve C nin alma hakkı vardır. Paydaşların birinin ön alım hakkı vardır. Satan yükseğe satmış gibi gözüküp böylelikle alım hakkı olan yüksek fiyat verip alamaz. Bu sözleşmenin tarafları bilerek ve isteyerek 3. kişileri aldatmak için asıl yapmak istedikleri işlemi (gizli işlemi) görünürdeki işlem altında saklamışlardır.
Mutlak danışıklı işlemle göreceli danışıklı işlem arasında şuna dikkat etmeliyiz. Mutlak danışıklı işlemde araba satışı örneğinde olduğu gibi işlem yapılmış gibi gözüküyor ama aslında öyle bir işlem yapılmıyor. Göreceli danışıklı işlemde ise işlem bir şekilde yapılıyor ama işlemin niteliği ile amaç arasında uyuşmazlık var.
Kısaca danışıklı işlem sözleşmeyi yapan tarafların bilerek isteyerek ama 3. kişileri yanıltmak amacı ile hiç istemedikleri bir işlemi yapması(Mutlak Danışıklı İşlem) ya da asıl yapmak istedikleri işlemi görünürdeki işlem arkasında saklamalarıdır. (Göreceli Danışıklı İşlem)
6.2.3 Danışıklılık Nasıl Kanıtlanır
1. Danışıklı İşlemi Yapan Taraflardan Biri Danışıklılığı Kanıtlamak İstiyorsa: işlem yazılı yapılmışsa o işlemin çürütülmesi ancak belge ile olur.
2. 3. kişiler Danışıklılığı Kanıtlamaya Çalışırsa: 3. kişiler işlemin danışıklı olduğunu her türlü şekilde kanıtlayabilir. Baba oğluna 5 milyara arsa sattı. Kız oğulun işsiz olduğunu bildirebilir.
6.3 Taraflarda Birisinin İradesinin Beyanına Uymaması:
3 türü vardır;
6.3.1 Yanılma: 1 kişi iradesine uygun olmayan beyanda bulunmuştur. Her hata sözleşmeyi etkilemez. Esaslı hatalar sözleşmeyi etkiler. Esaslı yanılma için yasa şu belirlemeleri yapmıştır.
6.3.1.1 Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma: Kira sözleşmesi yapacağım yerde satış sözleşmesi yapmışsam.
6.3.1.2 Sözleşmenin Konusunda Yanılma: A malında 1000 tane istiyorsam hata ile B malından 1000 tane istemişsem.
6.3.1.3 Sözleşmede Verilen Tutarda Yanılma: A malını 100 den alacaksam ama hata ile 500 demişsem.
6.3.1.4 Tarafta Yanılma: Sözleşmeyi yapacağım kişide yanılmadır.
Esaslı Yanılma: 1 kişi yanıldığı durumu bilseydi anlaşmayı yapmayacak, yapmaması gerekiyorsa buradaki yanılma esaslı yanılmadır.
1 kişi esaslı yanılma ile sözleşme yapmışsa sözleşme o kişiyi bağlamaz. Sözleşme geçerli değildir. Ama geçerli de olabilir çünkü sözleşme askıda geçersidir. 1 yıl içersinde bu durum bildirilmelidir Bildirilmez ise askıda geçersizlik ortadan kalkar. Yanılan kişi zarar uğrayanın zararını karşılamalıdır.
6.3.2 Hile
Hatanın bir başka türüdür. Yanılmada kişi kendi kendine yanılır. Hile de birisinin aldatıcı davranışları söz konusudur. Aldatıcı davranışlar sonucunda irademize uygyn açıklamalar yapmıyoruz..
Örneğin arsayı almak istemiyorum.Biri beni bu arsaya 5 kat inşa edebilirim diye kandırdı ve ben arsayı aldım. Burda hileyi 2 farklı kişi yapmış olabilir. Tarflardan biri veya bir başka üçücü kişi hileyi yapmış olabilir. Eğer aldatma taraflardan biri tarafınca yapılmışsa bu durumdan sözleşme etkilenir. Veya hile 3. kişi tarafından yapılıyor ve 3. kişi hileli durumu biliyorsa sözleşme etkilenir.
Sonuç olarak hile durumunda sözleşme askıda geçersizdir. Hile nin varlığı 1 yıl içersinde bildirilmelidir. Sözleşme geçersiz olursa hile yapğandan tazminat istenebilir.
6.3.3 Korkutma (İkrah)
Kişi korkutularak sözleşme yapmaya zorlanırsa sözleşme askıda geçersizdir. Ciddi olmayan basit tehlikeler korkutma değildir. Arabanı verfmez ise kulağını keserim .
Korkutma ciddi olmalı, tehlikenin çok yakın veya hemen gerçekleşecek gibi olması gerekir.
Korkutan kişi zararı ödemek zorundadır.
Sonuç olarak gerek yanılma gerek hile gerekse korkutma da 1 yıllık süre hak düşürücü süredir. Hepsi askıda geçersizliğpe sebep olurlar.
7. Temsil
Örneğin Sabancı'nın fabrikası mal alıp satarken Sabancı alıp satmaz, satış müdürü bu işlemleri gerçekleştirir. Burada temsil geçerlidir.
7.1 TEMSİL TÜRLERİ
7.1.1YETKİYE DAYANAN TEMSİL
Bu iki temsil türünde de en az 3 kişi vardır. Temsil edilen, temsilci ve 3.kişi. Mümessil 3. kişi ile sözleşme yapar.Maddi bir işlem yapmak üzere temsil yetkisi verilemez. Temsilci sadece hukuki işlem yapabilir.( satış, bağış)
7.1.1.1 DOĞRUDAN TEMSİL
Temsilcinin yetkisi var . Evisatacak. Temsilci 3. kişi ile işlemi yaparken işlemi temsil ettiği kişinin adına ve hesabına yapar. Burda mümessil temsilen imza atar. Buna adına işlem denir. Doğrudan temsil yoluyla işlemde, işlemin bütün sonuçları 3. kişi ile temsil edilen arasında olur. Temsilcinin temsil ettiği kişinin adını vermesi gerekir. Mümessil kimi temsil ettiğini bildirmemişse, 3.kişi bunu anlamışsa veya anlaması gerekiyorsa doğrudan temsil söz konusudur. Gene 3. kişi açısında kiminle sözleşme yapıldığı önemli değilse gene doğrudan temsil söz konusudur.
7.1.2 DOLAYLI TEMSİL
Mümessil sanki temsilci değilmiş gibi kendi adını kullanır. İşlemi temsil ettiği kişi için yapmalıdır. kendi adına işlem yapar. İşlem temsil ettiği kişi hesabınadır. Dolaylı temsilde işlemin bütün sonuçları mümessille 3. kişi arasındadır. Dolaylı temsilde 2 işlem vardır. Birincisi mümessille 3. kişi arasındaki işlem, ikincisi ise mümessille temsil edilen arasındaki işlemdir Dolaylı temsil çok fazla tercih edilmez. Yetki verdim arabayı aldı. Dolaylı temsil söz konusu olduğu için arabanıjn sahibi oldu. Şimdi temsil edilene arabanın devri gerekir bir daha notere gidilecek masraf daha çok o yüzden dolaylı temsil fazla tercih edilmez.
7.1.2 YETKİSİZ TEMSİL
Yetkisi olmayan bir kişinin başka bir kişi adına işlem
yapmasıdır. Temsilci temsil ettği kişi adına ve hesabına işlem
yapmaktadır.
10 ton A malı al demişler. TEmsilci başka maldan almış. Yani
temsil sınırını aşmış. İşlem 3. kişiyi bağlar ama temsil edileni
bağlamaz. Temsil edilen hicazet (onay) verebilir. Ya da red
edebilir. Onay( hicazet) verilmez ise mümessil 3. kişinin maddi
kaybını zararını ödemelidir. YArgıcın taktir yetkisi vardır
3. kişi temsilcinin temsil yetkisinin omadığını biliyorsa zararının
karşılığını isteyemez.
7.2 Temsil Nedir: 1 kişinin sahip olduğu yetkiye dayanarak temsil ettiği kişinin adına ve hesabına ya da kendi adına ve temsil ettiği kişi hesabına işlem yapmasıdır.
7.3 Temsilci Aracılığı İle YAptırılamıyacak işlemler. Bazı işlemleri temsilci aracılığı ile yaptıramazsınız: Örneğin Evlenme sözleşmesi. vasietname. boşanma. Bu haklar kişiye sıkı biçimde bağlı haklardandır.
7.4 Temsil Yetkisi Nasıl Verilir:
Kural olarak temsil yetkisi hiç bir şekle bağlı değildir. Tek yanlı işlemdir. 1 kişi verir. Karşı tarafın kabul veya reddi söz konusu değildir. İspat için mümessile yetki belgesi verilir.
Eğer mümessil sahip olduğu temsil yetkisi ile tapuda işlem yapacaksa kendisine noterce verilmiş bir yetki belgesi verilmesi gerekir. Bu yetki belgesi düzenleme şeklinde olmalıdır. Yani dışarda hazırlanmaz noterde hazırlanır.
İlke mümessil kendi kendine işlem yapamaz. İki durumda mümessil kendi kendine işlem yapabilir.
1) Yetki Verilirse: Kendi kendisi ile işlem yapmak üzere yetki verilirse temsilci ken kendine işlem yapabilir.
2) Mümessilin işlemi sonucu temsil ettiği kişinin zararı olmayacaksa işlem yapabilir. Yani çıkar çatışması olmayacaksa.
7.5 Temsil Yetkisinin Kapsamı Nedir?
Mümessile birden çok işlem için yetki verilebilir buna genel yetki denir. Ya da mümessile belirli işlemleri yapması için yetki verilir buna özel yetki denir. Özel yetki için hangi işlemlerin yapılabileceğinin tek tek belirrtilmesi gerekir.
Genel yetki ile hertürlü işlem yapılabilir ama bazı işlemler genel yetki ile yapılamaz örneğin dava açılabilmesi için özel yetki grekmektedir. Açılan davada karşı tarafla antşlaşma yapılabilmesi çin özel yetki gerekmektedir. Bu anlaşmaya sulh anlaşması denir. Açılan davadan vazgeçmek, feragat için özel yetki gerekir. Mümessilin kambiyo senedi imzalayabilmesi için özel olarak yetkilndirilmesi gerekir. Mümessilin bir taşınmaz malı devr etmesi ya da taşınmaz mal üzerinde hak iddia edebilmesi için özel olarak yetkilendirilmesi gerekmektedir.
7.6 Temsil Yetkisinin Sona Erdirilmesi
1) Temsil yetkisi her zaman geri alınabilir. Geri alınırsa sona erer. YEtki vermek tek yanlıdır.
2) Temsil belli bir süre için verilmiş ise süre sonunda ortadan kalkar
3) Belli işlemler için yetki verilmiş ise işlem sonucu yetki kalkar.
4) Temsil yetkisi şu durumlarda kendiliğinden ortadan kalkar.
- Temsil yetkisi verenin ölmesi, kısıtlanması, ayırtım gücünü kaybetmesi ya da iflas etmesi durumunda temsil yetkisi kendiliğinden kalkar
8. Sözleşme Özgürlüğü
Genel ilkel olarak 1 kişi istediği kişi ile, istediği zaman, istediği konuda sözleşme yapabilir.
8.1 Taraf Seçme Özgürlüğü
Kişi sözleşme yapmak istediği kişiliği özgürce seçer. İstisnası vardır. Kamu hizmetleri bakımından . Belediye su vermek zorundadır. Belirli koşulları yerine geirdiğimiz de belediye bize su vermek zorundadır.
8.2 Konu Bakımından Sözleşme Özgürlüğü
8.2.1 Yapamıyacağım sözleşemeler
1. Emredici kurallara aykırı sözleşmeler yapamayız.( Esrar satışı)
2. Kamu düzenine aykırı sözleşme yapamayız. (gazeteye para verip yalan haber çıkartmak)
3. Genel ahlaka aykırı sözleşmeler yapamayız ( beyaz kadın ticareti)
4. Kişili Haklarına aykırı sözleşmeler yapamayız. (böbrek ticaret konusu yapılamaz, ötenazi)
5. İmkansızlık Sözleşmenin ediminin yerine getirilmesi mümkün olmalı. (100 milyar ver güneşü durduriyim)
objektif İmkansızlık ölmüş eşeğin satılması:. Herkez için olan imkansızlık
Subjektif İmkansızlık: Borçlu borcunu yerine getiremiyor.
İmkansızlık sözleşmeden sonra oraya çıkabilir. Eşek sözleşmeden sonra kalp kriz geçirdi.
Sözlşeme kurulmadan önce objektif imkansızlık yapılamaz. Yani edim imkansız hale gelmiş ise sözleşme yapılamaz. Kasin geçersizdir.
9. Hukukİşlemlerde Sakatlık
Hukuki İşlemlerde Sakatlık: 3 türlü olur
9.1 Yokluk: Bir işlemin hiç doğmaması demektir. Sözleşme yoktur.
9.2 Kesin Geçersizlik:
* Tam yeteneksizlerin yaptığı işlemler
* Geçerlilik koşulu
* Danışıklı işlemler
* Objektif imkansızlık
Yukarıda sayılı olaylarda kesin geçersizlik söz konusudur.
Kesin geçersizlik durumunda;
- Alacaklı alacaklı borçlu borçlı olmaz. İşlem sonuç doğurmaz.
- Geçersizlik her zaman ileri sürülebilir.
- Verilenler geri alınabilir.
- Yasa geçersizliği kendisi ressen belirler.
- Kesin geçersizliği etkilenen herkez ileri sürebilir.
- Kesin geçersiz ilemler hiçbir zaman geçerli duruma düşmezler
9.3 İptal Edilebilirlik ( Askıda Geçersizlik-Askıda Geçerlilik)
Askıda geçersizlik durumunda işlemde sakatlık vardır. İşlem bir tarafı bağlar bir tarafı bağlamaz.
* Sınırlı yeteneksizin yaptığı işlemler
* Hata ve korkutma
* Yetkisiz temsilcinin yaptığı işlemler
* Sömürülen taraf için
askıda geçersizlik söz konusudur.
Askıda geçerlilik durumunda yasa geçerli bir işlemde bir tarafa iptal şansı verir. Örneğin bağıştan sonra bağışlayan önemli bir borca girerse bağışı geri alabilir.
9.3.1 Sömürü (Gabin)
1sözleşmede genellikle 2 kişi edimleri değişir. Yani birşey verirse karşılığında birşey alır. Hukuk genellikle edimler arası farkla ilgilenmez.
Fakat örneğin gece yarısı apandisit patlaması var doktor normalin üzerinde para istedi. Adam ameliyat olursa burda sömürü söz konusudur.
Sömürünün Koşulları
1) Edimler arasında aşırı bir farklılık olmalıdır.
2) Kişi mecburi olduğu için edimi kabul emiş olmalıdır.
3) Kişi deneyimsiz olduğu için
Sözleşme sömürü ile yapılırsa sözleşme askıda geçersizdir. Sözleşme iptal edilmez aradaki fark geri verilir.
Ders Notu 3: Haksız Eylem
1. Haksız Eylem Nedir?
Haksızca (hukuka aykırı biçinmde) birisine zarar vermek demektir. Borçlar kanununun 41. maddesi genel olarak Hakzız Eylemi düzenler
Bir kişi diğerine zarar verirse zararı gidermek zorundadır. Bu sorumluluğa hakzız eylem sorumluluğu denir.
2. Sorumluluk (tazminat anlamında) birisinin uğradığı zararı giderme yükümlülüğüdür.
3. Sorumluluğun Koşulları: (MAdde 41 e göre kusur sorumluluğu)
1 kişini verdiği zarardan sorumluluğundan bahsederken 4 koşul gereklidir.
3.1 Hukuka Aykırı Bir eylem: Davranış bir hukuk kuralı ile aykırı düşecek Bir eylem mutlak bir hakkı çiğniyorsa mutlaka hukuka aykırı işlemdir. Mülkiyet hakkı mutlak bir haktır herkeze karşı ileri sürülebilen ve kişiye sıkı biçimde bağlı bir haktır. Nisbi hakların çiğnenmesinde eylem hukuka aykırı olmayabilir. Bazen bir eylem zarar verir ama hukuka aykırı değildir. Haklı savunma (meşru müdafa), zorda kalma. polisin dövmesi, icra memurunn mal alması Hukuka Aykırı bir eylem genellikle aktif bir eylemdir. Hareket temellidir. Birşey yapmadan pasif bir tutum izlemek hukuka aykırı olabilir mi?
Genel kural olarak bir azrarı önlemek için kişiler hareket yapmaya zorlanamaz. Çocuk boğuluyor. Kurtarmıyorsunuz eylem hukuka aykırı değildir. Ancak sizi harekete zorlayan bir yasa varsa sorumlu olabilirsiniz. Çocuk boğuluyor cankurtaran kurtarmalıdır. Kurtarmaz ise cankurtaran sorumludur.
3.2 Zarar Koşulu ( bu eylemde zarar olmalı)
1 eylemden zarar doğmaz ise sorumluluk doğmaz
3.2.1 Maddi Zarar: 1 kişinin mal varlığında azalma olursa buna maddi zarar denir. 2 türlü ortaya çıkabilir.
3.2.1.1 Fiili Zarar: Bugün ortaya çıkan zarar demektir. 100 milyonun çalınması
3.2.1.2 Beklenen Kardan Yoksun Kalma Şekinde Olabilir. : Geleceğe yönelik bir zarardır. Kişinin ilerde mal varlığında beklenen artışın olmaması demektir.
3.2.2 Manevi Zarar: Haksız eylem sonucu kişinin manevi değerlerinde bir azalma olması demektir. Mal varlığında bir azalma olursa manevi zarar kesinlikle istenemez. MAnevi zarar için kişilik haklarının zedelenmesi gerekmektedir. Manevi zararı belirlemek kolay değildir. Burda yargıca geniş bir taktir yetkisi verilmiştir. Yargıç kişinin durumuna göre manevi tazminat farklıdır.
3.3 Kusur: Subjektif koşuldur dışarıdan görülemez. Kusur kişinin iç dünyası ile ilgilidir.
Yasa iki şeyi yasaklar;
* Bilerek (kasten) zarar verme
* Dikkatsizce (ihmal( zarar verme
Kusur bir kişinin haksız eylemde bulunurken bilerek ya da dikkatsizce zarar vermesidir. Kişi bilmeden zarar verirse kusursuzdur.zarardan sorumsuzdur.
3.3.1 Kasten Zarar verme: Yaptığın eylemi hem de sonucunu istemek örneğin adamı öldürmek istiyorum hem de ölmesini istiyorum
3.3.2 Olası Kasıt: Eylemi isteyip sonucunu istememek. Kalabalık bir yerde A' yı öldürmek isteyip, çevresindekilerin öldürülmesini istememek.
3.3.3 İhmal: Eylem istenmez,zararlı sonucu istenmez. Bir yerde sigara içerken çevredeki yanıcı maddelerin yanmasına neden olmak
3.3.3.1 Ağır İhmal: En basit dikkati göstermemek. Herkezin alacağı önlemi kişinin almaması. Freni tutmayan araba ile trafiğe çıkmak.
3.3.3.2 Hafif İhmal: Çok dikkatli kişilerden beklenen davranışların gösterilememesi.
3.3.3.3 Orta İhmal:
Her kim bu tip ihmal veya kasıtla eylem de bulunursa zararı ödemeli.
Yasa kusuru 100 puan üzerinden belirler. Yasa puana göre karar verir. Zarar tazminatı etkiler.
İlke olarak kusur kendi içersinde derecelendirilir.
Kasti Kusur
Ağır İhmal
Orta İhmal
Hafif İhmal
Ayırtım gücü olanların kusuru olabilir ama ayırtım gücü olmayanların kusuru olmaz.
Kalp krizi geçiren kişi verdiği zarardan sorumsuzdur kusursuzdur.
3.4 Nedenselik Bağı: Zararla eylem arasında zarar sonuç ilişkisi olmalıdır.Çoğu olayda açıkça bellidir. Ender olaylarda nedensellik bağını bulmak zordur.
3.4.1 Şart Kuramı: Türkiye' de bu kuram nedensellik bağını bulmaya yarar.
Tamamen yaşam deneyimlerine göre karar verilir. Eylem zarara, sonuca neden olabilecek düzeyde mi?
Bu yukarıda açıklanan 4 koşul gerçekleştiğinde kişi zararı karşılamak zorundadır. Kusur sorumlşuluğu vardır.
Ancak istinaden kusursuz kişilerde zarardan sorumlu olabilirler.
1. Adam çalıştıran sorumludur.
2. Bira ve esrar sahiplerinin sorumluluğu
3. Hayvan tutucusu sorumluluğu
4. Aile reisinin sorumluluğu
5. Ayırtım gücü olmayanların sorumluluğu
6. Taşınmaz mal sorumluluğu
7. Motorlu traşıtların neden olduğu sorumluluk.
4. Kusursuz sorumluluk: kişinin kusuru olmasa da sorumlu tutulduğu durumlardır.
Kusursuz Sorumluluk:
Kişi kusursuz ama sorumludur.
örneğin yeni araba aldı bakımını yaptırdı. Ama frebi patladı. Karşı tarafın zararı var. bunun için araç sahibi zarardan sorumlu olur. Kim bir araçtan yararlanıyorsa külfetine katlanır.
Uçağa yıldırım çarptı ya ada ani arıza oldu. Uçak düştü. Hava yolu şirketi güçlüdür hakkaniyet gereği ile zararı öder.
1) Adam Çalıştıran Sorumluluğu:(başkasının hizmetinden yararlananın sorumluluğu)
Kaynak işçisi kaynak yaparken kıvılcımlar binayı yakarsa adamı çalıştıran binadan sorumlu mu?
Adam çalıştıranlar yanında çalıştırdığı insanların başkalarına verdiği zarardan sorumlu tutulur.
Şu 3 koşul varsa adam çalıştıran sorumlu tutulur
* Çalışan ile çalıştırıklan arasında bağımlılık ilişkisi olmalı. Alt üst ilişkisi olmalı. Ücretin olup olmaması, ilişkinin süresi önemli değildir. Bağımlılık ilişkisi yoksa adam çalıştran çalışanın zararından sorumlu değildir.
Mütehaitin 10 işçisi var. müteahit işçilerine emir ve talimat verir ama arsa sahibi mütehaite emir talimat vermez. Dolayısı ile mütaahhit ile ala arsa sahibi arasında bir bağımlılık ilişkisi yoktur. Yani işçinin verdiği bir zarardan arsa sahibi sorumlu tutulmaz.
* Zararın iş sırasında olması gerekir. Çalışma sırasında verilen zarardan adam çalıştıran sorumludur. Adam çalıştıran her iş sırasında verilen zarardan sorumlu olmaz. Zararla iş arasında bir bağlantı olması gerekir. Örneğin işçi tuğla örüyor tuğlayı düşürüyor başka adamın kafasını yarıyor. Zarar işle ilgili olduğu için bu örnekte adam çalıştıran zararı öder. Veya tuğla örerken; işçi başkası ile kavga etti. Adam çalıştıran bu zarardan sorumlu değildir.
* Zarar çalışanın hukuka aykırı eyleminden olacaktır: Mutlak hak çiğneniyorsa hukuka aykırı eylem var demektir. hukuka uygun eylemlerden adam çalıştıran sorujmlu değildir.
yukarıdaki 4 durum varsa adam çalıştıran kusursuz sorumludur. Çalışanın kusuru varsa 1) Çalıştıranın kusursuz sorumluluğu 2) çalışanın kusurlu sorumluluğu vardır.
Zarar gören ikisine de dava açabilir. Buna zincirleme (mütesessil) sorumluluk denir. Ekonomik yönden güçlü olana yönelinir. Adam çalıştıran çalıştırdığı kişiden ödediği tazminatı isteyebilir. (Adam çalışitıranın ödediği tazminatı çalışan kişiden istemesi buna dönme denir)
5. Kurtuluş Kanıtı:
Adam çalıştırana sorumluluktan kurtulması için 2 olanak tanınmıştır. Adam çalıştıran sorumluluktan kurtulmak için;
1. Zararın doğmaması için bütün önlemlerin alındığını kanıtlamalı veya
2. Önlemleri almadı ama alsaydı bile yine zarar doğacaktı diye kanıtlarsa adam çalıştıran sorumluluktan kurtulur.
Hakkaniyet gerektiriyorsa yargı kusurları olmasa bile ayırtım gücü olmayanı zaradan sorumlu tutabilir. Zengin deli fakirin evini yaktı
6. Sorumluluk Çeşitleri
6.1 Taşınmaz Mal Sahibi Sorumluluğu: Arazi, ev, fabrika gibi malların sahibi çevreye verdiği zarardan sorumludur. Taşınmaz mal sahibi taşınmazı aşrı kullanarak zarar verirse bu zarardan sorumludur. Aşırı kullanma durumdan duruma , yöreden yöreye değişiklik gösterir. Örneğin köydeyiz tarlamız var. Tavuk at eşek hepsi ses çıkarıyor. Ama bu durum köy manzarasına uygun. Boş alanda yapılamaz.
6.2 Tapu Sicili Tutulmasında Devletin Sorumluluğu: Tabu sicili resmi sicildir devlet tarafından tutulur. TAşınmaz üzerindeki ipotek tapu sicilinde belirtilir. A'nın yeri B adınayanlışlıkla sicili edilir yani tabu sicili tutulurken biri zarar görürse bu zarardan devlet sorumludur. Devlet tazminatı öder ama daha sonra hatalı memurdan isteyebilir.
6.3 Yapıt Sahibinin Sorumluluğu: Balkon çöktü. yoldan geçen öldü. Yapıtın sahibi kusuru olmasa da zaradan sorumludur.
6.4 Hayvan Tutucusunun Sorumluluğu; HAyvanı egemenliği altında tutan hayvan tutucusudur. Hayvan bir zarara neden olursa, hayvan tutucusu hiç bir kusuru olmasa bile zarardan sorumludur. Ancak kurtuluş kanıtını gösterek sorumluluktan kurtulabilir.
6.5 Aile Başkanlığı Sorumluluğu:
3 tür aile vardı
1. DAr anlamda aile: (çekirdek aile) anne-baba-çocuk, aile reisi kocadır
2. Geniş anlamda aile: anne baba çocuk dede aile reisi dededir.
3. Sözleşmeye dayalı aile
BAşkanın Sorumluluğu: Aile başkanı sorumluluğu altındaki küçüklerin (18 yaş altı), akıl hastalarının, ve akıl zayıflılılarının başkalarına verdiği zarardan sorumludur. Denetlemesi ve önlemlerini alması gerekir. GErekli önlemleri aldığını kanıtlarsa sorumluluktan kurtulabilir.
6.6 Ayırtım Gücü Olmayanların Sorumluluğu:
Ayırtım gücü olmayanlar verdiği zarardan sorumlu değildir. Kusuru yoktur. Kusur ayırım gücü olan kişi de vardır.
6.7 Trafik Kazalarından Doğan Sorumluluk: (motorlu araç sahibinin sorumluluğu)
Motorlu araç zarara neden oldu? Kim suçlu ? Zararı kim öder?
Kusursuz sorumlulukların en ağırıdır. Motorlu aracın işletilmesi zarara yol açıyorsa, neden hiç önemli olmaksızın işleten zararı gidermekle yükümlüdür. Örneğin aracı arkadaşımıza verdik onun verdiği zarardan biz sorumluyuzdur.
Karayolları trafik kanunu; kaza karayollarında olursa ortaya çıkan zarardan bahsedilir. TArlada oluşan kazaya karayolları trafik kanunu bakmaz. Bisiklet kazasına da bakmaz.
Motor gücü ile gidebilen araç motorlu araçtır. Araç karayolunda yürütelibelinir olmalıdır. Uçak ve gemi karayollarında gitmediği için motorlu araç değildir.
Sorumlu kişi motorlu areacı işletendir. Kişinin işleten sayılması için 2 şeyi içermesi gerekir.
1. Kişinin araçla arasında ekonomik ilişki: 2 yönlü bir kavram. Araçtan yararlanma ve masraflara katlanma: Dolmuşum var para kazanıyorum. Parasal yararlanma yerine manevi yararlanma da olabilir. Soğuk havada kaloriferi açıp araba sürmek. kişi araçtan yaralanırken giderlerini de karşılamalı. Giderlerini karşılıyoeum ama başkası yararlanıyor. O halde ekonomik bağ yoktur.
2. Kişinin bir eylemli egemenlik ilişkisi olmalıdır. Kişi araçla ilgili karaları almalıdır. Karar alma yetkisidir.
Bu iki koşul varsa biz bu kişiye gerçek işleten deriz.
Kişi araçtan yararlanıyorsa, zararlarını karşılamalı. Bu yüzden işletten için ağırlaştırılmış kusursuz sorumluluk öngörülmüştür.
Örneğin kaza oldu. Dava açıcam ama aracın sahibi kim? yasa koyucu zarar göreni koror 4 tip işleten vardır.
1. Aracın ruhsatına göre araç sahibi kim? Genellikle ismi ruhsatta yazılan araç sahibidir.
2. Uzun süreli kiralama: kiralama; para karşılığı araç kullanmaya bırakma ariyet; bedava kiralama, karşılığı olmadan araç kullandırma. rehin: teminat nedeni ile aracın verilmesi.
bu kişiler eğer ilişki uzun süreli ise işleten olurlar. Aracı alan kişinin araçla arasında ekonomik bağ ve eylemli egemenlik ilişkisini kuracak kadar zaman geçtiyse işteten; aracı kiralayan, ariyet eden ya da rehin alandır. 6 aylık süre uzun bir süredir. Araçla ilgili ilişki kurulabilir.
3. Mülkiyeti muhafaza kakaydıyla satışta alıcı olan kişi işletendir. Malı satıyorum ama mülkiyeti kendimde tutuyorum. Arabayı taksitle satıyorum adam arabayı başkasına satamaz çünkü mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleşmesi yapılmıştır.
4. Aracın gerçek işleteni olabilecek özelliklere sahip kişiler
Kasine İşletenler: Yukarıda sayılı 4 gurup
Gerçek İşletenler: Ekonomik bağ , eylemli egemenlik
Örneğin bir kazada aracın ruhsatında yazan kişie dava açılırsa, dava açılan kişi başkasının işleten olduğunu kanıtlaması gerekir. Motorlu aracın işletilmesinin bir zarara neden olması durumunda işleten sorumludur. Motorlu araç kendine özgü bir tehlike taşıyorsa araç işletme halindedir.
Duran araca çarpılırsa ne olur? Bir başka nesne aynı zararı doğurabiliyormu diye bakılır. Zararın aynı olması için motorun olması gerekir. Motorlu aracın işleteni artacın neden olduğu zarardan her türlü sorumludur. Nedeni önemli değildir.
7. TAZMİNAT
Bir zarar doğmuşsa sorumlu kişi tazminatı ödemelidir. Sorumlu kişi verdiği zararı giderir.
7.1 Tazminatın Hesaplanması: Yargıç önce zararı hesaplatır. Maddi zararı bilir kişilere sorar. Ev için mütehaite ya da mühendise sorar. Manevi zarar ise yargıcın taktir yetkisine bağlıdır.
Zararı aşan tazminat olmaz. Zarar 10 milyar ise tazminat en fazla 10 milyar olabilir. Tazminat 10 milyardan çok olamaz ama az olabilir. Buna tazminatın gideriminin belirlenmesi denir.
7.2 Tazminatta indirim Yapılması
İndirim nedenleri
1. Sorumlu Kişinin Kusurunun ağırlığı; Ağrı kusur, orta kusur, hafif kusur olmak üzere 3 kusur türü vardır. HAfif kusurda yargıç tazminatta indirim yapabilir. Ama kişi bilerek zarar vermiş ise durum farklıdır. İndirim olabilmesi için kişinin kusur sorumluluğu olmalıdır. Kusursuz sorumlulukta kusur aranmadığı için indirim olmaz.
2. Zarar görenin kusuru her zaman indirilir. Trafik kazası kişinin kusuru var ya da yok ayağı ezilmiş doktora gitmemiş, kocakarı iacına başvurmuş ve sonunda ayağı kesilmiş zararın artmasında kişinin kusuru var o halde zarar görenin kusuru tazminatta her zaman indirim sebebidir.
3. Zarar Görenin ve sorumlu kişinin ekonomik durumlarına bakılır: Hakkaniyete bakılır. Zararı ödeyenin hiç parası yoksa indirim yapılabilinir. ya da zarar görenin ekonomik durumu çok iyi ise indirim yapılabilinir. Bunun için kusurun hafif olması gerekir.
4. Diğer Durumlar: HAkkaniyetten kaynaklanır; İyilik yaptım ama zarar verdim. Bu durumda tazminatta indirim uygulanır. HAkkaniyetin dayandığı her durumda yargıç indirim yapabilir.
7.3 Zarar
Yasada 2 zarar türü vardır.
Kişiye ilişkin zazrarlarda hangi zararların giderilmesi istenebilir?
1. İnsanın yaralanması
2. İnsanın ömesi ile ilgili zararlar
İnsanın Yaralanması: Yaralanma yüzünden ortaya çıkan zararlardır.
* İyileştirme-tadavi (olağan masraflar) kişi türkiyede tedavi olabilecekken yurt dışına giderse tedavi masrafları ödenmez. Normal şartlardaki tedavi masrafları istenir.
* Kişi eskisi gibi çalışamaz, haksız eylem sonucu iş gücünü kaybetmişse buna tüm ömür boyu tazminat ödenir.
* ÇAlışma gücünde azalma yok ama geliriri azalmıştır. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan zarar. Örneğin bir satıcının yüzünün çizilmesi ile gelirinin azalması
* MAnevi ZArarlar: Yaralanma nedeni ile ortaya çıkan zararın giderilmesini ancak zarara uğrayan ister.
Kişinin Ölmesi:
* Cenaze giderleri; olağan olan tüm masraflar istenebilir
* Ölüm aniden meydana gelmemiş ise tadavi giderleri istenebilir.
* Ölüm anına kadar çalışma gücünden doğan zararın giderilmesi istenebilir.
* Manevi zararların giderilmesi istenebilir.
* Destekten (yardımdan) yokd-sun kalma zararı: bunu isteyecek kişiler yakınları haricinde olan başkalarından isteyebilirler.Destek: Bir başkasının yaşamını kolaylaştıran davranış. Örneğin kişiye aylık para veren kişi veya kişinin evini temizleyen kişi.
Destek Ne zaman Sayılır: 2 koşul vardır
1. Yardımın sürekli olması gereklidir.
2. Yardımın düzenli olması gereklidir.
A kişisi B'e destek oluyorsa A öldüğünde TAzminat isteyebilir. Eşler anne ve baba destek verir (parasak veya manevi). Destekçinin akraba olması gerekmez. Örneğin sabancının verdiği burs. Bugün olan yardıma fiili destek, eylemi derstek. İlerideki desteğe varsayımsal destek denir. Bir kişinin ileride başkasını destekleyeceğidir. Örneğin çocoğun anne baba için varsayımsal destek olması. Nişanlıkta varsayımsal destek söz konusudur. Anne baba çocuk için fiili destektir. İmam nikahlı evlilikte eşer resmi olmasa bile destektir. Birinin yokluğunda diğeri destek isteyebilir. Destekten yoksun kalma tazminatını destekten yoksun kalan ister.
8. Birden Çok Kişinin Sorumluluğu:
Bir zarardan dolayı birden çok kişi sorumlu olabilir. Örneğin iki kişinin birisini öldürmesi. Veya Trafik kazası 1 yaralı var. İşleten kusursuz sorumlu süren sorumlu..
Bu sorumluluk ilişkisine müteessil (zincirleme) sorumluluk denir. Zararı gçreni korur. Alacaklı sorumlululardan herhangibirine dava açabilir tazminatının hepsini birinden isteyebilir. Karşı tarafın ekonomik durumu göz önünde bulundurulur.
ZAman Aşımı: Haksız eylemlerden doğan olaylarda zaman aşımı süresi (tazminat alacağının alınması için öngörülen süre) 3 türlüdür
* En Kısa Süre
* Kısa Süre: Genel olarak 1 yıldır
* Uzun süre 10 yıldır
1 ve 10 yıllık sürelerin başlangıcı farklıdır. Zarar ve sorumlu kişi bilindiği andan itibaren 1 yıllık süre başlar. Birini bilmez ise bu süre işlemez.
1 nisanda ahmet evimi yaktı. Ben 10 nisanda öğrendim. Zaman aşımı süresi 10 nisanda başlar. 1 sene sonraya kadar dava açılmalıdır.
10 yıllık süre haksız eylemin olduğu tarihten itibaren başlar. Ahmet evimi yaktı. 9,5 yıl sonra öğrendim 9,5 yıl sonra dava açılır. Ama davayı 6 ay içinde açmalıyız. En geç olay anından itibaren 10 yıl içinde dava açılmış olmalıdır.
Haksız eylemden doğan davalarsorumlu kişinin ve zararın öğrenildiği andan başlayarak 1 yıl içersinde, en geç olay anından itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.
Uzatılmış Süre: Haksız eylem bir suç oluşturuyorsa; ceza kanunu bu eylem için daha uzun süre zaman aşımı süresi ön görmüş ise bu süre halsız eylem için de geçerlidir.
Ders Notu 4: Nedensiz Zenginleşme:
1. Nedensiz Zenhinleşme: Hiçbir neden yokken zengin olunması. Komş-unun tavuğu kümesime 2 tane yumurta bıraktı. Bu durumda nedensiz zenginleşme vardır.
Hiçbir neden yokken zenginleşen borçludur. Arkadaşıma borçlu olduğumu sanıp 10 milyon lira verdim ama borçlu değilim. BEnim mal varlığım azaldı ama diğerinin ki arttı . Neden yok
2. Nedensiz Zenginleşmenin Koşulları
Nedensiz Zenginleşmenin Olması İçin 4 koşul gereklidir.
1. TAraflardan biri zenginleşecek yani mal varlığında artış olacak. veya beklenen azalma yapılmamış engellenmiş ise. Borcum vardı ödemedim dolayısı ile mal varlığım arttı.
2. MAl varlığının azalması, fakirleşme.
3. Fakirleşmenin bir nedenini olmaması gerekir.
4. Zenginleşme ile fakirleşme arasında bir nedensellik ilişkisinin olmaması gerekir.
Fakirleşen taraf dava açabilir. Nedensiz zenginleşme sonucundaki davalar ikincil ( tarihi nitelikte) davalardır. Eğer bir kişi zararını hukuki işleme, mülkiyete haksız eyleme dayanmıyorsa nedensiz zenginleşme davası açabilir. Kişinin zararı hukuki işleme, haksız eyleme dayanıyorsa nedensiz zenginleşme davası açılamaz. İade ile yükümlü kişi iyi niyetli ise arta kalan miktarı. tutarı öder, iyi niyetli değilse nedensiz zenginleştiği miktar ya da tutarın hepsini öder.
Bu davalar için de 1 ve 10 yıllık zaman aşımı süresi geçerlidir.
3.Borcun İnfazı:
Borcu borcunu yerine getrdi ama nasıl kanıtlayabilir. Adamın borcu var. Borcunu ödedi ama alacaklı dava açıyor yeniden. Adam borcu ödediğini ispatlaması için 2 olasılık vardır.
* Sözleşme YAparak (yazılı belge)
* MAddi Eylem: HEr türlü delille olur. Şekil şartı yoktur.
Hukuki işlemler yapılırken ispat koşulu şekli aranır. FAkat maddi delilleri her türlü delille kanıtlarız. Elma verdim o da aldı sözleşme yaptım. Bu sözleşme yazılı belge ile kanıtlanır. Edim netse borçlu onu vermelidir.
Ders Notu 5 : Olgu Çalışmaları
OLGU 1
C alacaklılardan mal kaçırmak amacı ile arkadaşı D ile bir satış sözleşmesi yapar. D C'nin güvenini kötüye kullanarak malı E ' e satar.
1. C ile D arasında hangi hukuksal kurum vardır?.
2. C ile D arasındaki sözlşeme geçerlimidir. D malın sahibi olur mu açıklayınız.?
3. C işlemin geçersiz olduğunu kanıtlayarak malı E 'den geeri alabilir mi? neden? açıklayınız.
Cevap: C ile D arasındaki işlem mutlak danışıklı işlemdir. C ile D arasındaki işlem kesin geçersizdir. (mutlak danışıklı işlem olduğundan dolayı), malın geri verilmesi verekir. E iyi niyet sahibi ise ve malın mülkiyet hakkını almış ise malın sahibi olur.
OLGU 2
A malını B'e satar.
1. Satıştan sonra malı sahibi kimdir? neden?
2. MAlın mülkiyeti ne zaman B'e geçer?
3. A ne zaman borçlandırıcı işlem ne zaman harcama işlemi yapmış olur?
4. Borçlandırıcı işlemdeki geçersizlik harcama işleminiğ etkilermi?
5. A ile B arasındaki sözleşmenin hangi şekilde yapılması gerekir. Bu şekle uymamanın sonuçları nelerdir.
6. A satıştan sonra daha yüksel bir bedel öneren C e malı satarak devr ederse. B malı C'den geri alabilirmi? neden? nasıl?
7. A yanılarak (hata ile) malı satmış olsaydı, sözleşme geçerli olurmuydu? neden? nasıl?
Cevap: A ile B arasındaki işlemde eğer mal taşınmaz mal ise tabuda sicille, mal taşınır mal ise ziliiyetliğin devri ile malın sahibi B olur. Sicil veya zilliyetlik devri olmamışsa malın sahibi hala 'dır. MAlın mülkiyeti taşınır mallarda zilliyetliğin devri, taşınmaz mallarda tabu siciline kayıtla B'e geçer. A için satış sözlşemesi borçlandırıcı işlem, Zilliyetliğin devri veya tabu sicili ise harcama işlemidir. Eğer borçlanıdırıcı işlemde geçersizlik varsa, harcama işlemi de geçersiz olur. A ile B arasındaki sözleşmenin yapılmasında bir şekil yoktur ama taşınmaz mallar satışı için şekil vardır. Bu şekle uyulmaz ise işlem kesin geçersizdir. TAşınır mallar satışı için şekil yoktur ispat koşulu şekli hariç. Motorlu araç satışı noterde yapılır. C malın sahibidir. mutlak hakkıjnı kazanmıştır. B'nin hakkı nispi bir haktır yani alacak hakkını sadece A'a karşı ileri sürebilir. A hata ile malı satmış olsaydı işlem askıda geçersiz olurdu. Ve zarar görenin zararını ödemek durumunda kalırdı.
OLGU 3
T bir malının satılması için M ' e yetki verir. M elyazılı bir senetle malı Ü'e satar.
1. M ile Üarasındaki işlemin alacaklısı ve borçlusu kimdir.
2. T kişisi M'e hangi şekilde yetki vermelidir. Neden? Açılayınız
3. M malı genel yetki ile Ü'e satabilirmi?
4. M malı kendisi satın alabilirmi?
5. T nin ölümünden sonra M malı satsaydı yaptığı işlem geçerli olurmuydu? BU işlemin sonuçları nelerdir.
Cevap:Kural olarak yetki verme işlemi hiç bir şekle bağlı değildir. Şirket temsili için veya temsilciye güvenmiyorsam 3. kişilerin temsili bilmesinini istiyorsam yazılı temsil yetkisi verilir. TAşınır mallar için M genel yetki ile malı satabilir. Ama taşınmaz mal satışı için M'e özel yetki verilmelidir. M malı kendisi satın alabilir eğer çıkar çatşması yoksa. T'nin ölümü ile temsil ilişkisi sona erer. YEtkisiz temsil söz konusudur. Sözleşme geçersizdir.
OLGU 4
A B'nin boğaza nazır yalısını ucuzza satın almak istemektedir. A B' i ölümle tehdir ettirerek malı kendisine satmasını sağlar.
1. A ile B arasındaki sözleşme geçerlimidir. BU sözleşme geçerli ya da geçersiz olabilir mi? neden ?açıklayınız.
2. A ile B arasındaki sözleşmede hangi şekil geçerlidir. Neden?
Cevap:A iel B arasındaki sözlşeme askıda geçersizdir. Korkutmanın ortadan kalktığı andan 1 yıl içersinde B dava açmamışsa sözleşme geçerli hele gelir bu 1 yıllık süreye hak düşürücü süre denir.
OLGU 5
B A'a olan 100 milyon liralık kumar borcunu öder.
1. A ile B arasındaki borç geçerlimidir? neden?
2. B A'a kumar borcuna karşılık 100 liralık senet verse idi bu senet geçerli olurmuydu? neden?
3. B ödediği parayı geri isteyebilirmi? neden ? açılayınız.
B 'nin borcunun sebebi kumar olması nedeni ile bu olguda borç eksik borçtur. B borctan sorumlu değildir. Ödemeyebilirdi. Fakat eksik borç ödenirse geri istenemez. Dolayısı ile bu olguda B parasını geri isteyemez. B'nin A' a verdiği senet borcun eksik borç olması nedeni ile geçersizdir.
OLGU 6
Öğrenci A ile B bir sınavda, 20 lira karşılığında A'nın B'e kopya vermesi karşılında anlaşırlar. . Bu sözleşme geçerlimidir? neden? nasıl?
Cevap: İşlem Kesin geçersizdir.
OLGU 7
A arabasını B' e satar. Araba satıştan kısa bir süre sonra yanar.
1. Arabanın yanması sözleşmeyi nasıl etkiler. Neden?
2. Araba satıştan önce yanmış olsaydı sözleşme geçerli olurmuydu? Neden? nasıl?
Cevap: araba sözleşmden önce yanarsa araba sözleşme sırasında var olmadığı için sözlşeme kesin geçersizdir.
OLGU 8
A bir malını 5 milyar liraya B 'e satar. A ve B daha za vergi ödemek için malın bedelini sözlşemde 1 milyar olarak gösterirler.
1. A ile B arasındaki işlem geçerlimidi?. Neden? Açıklayınız?
2. A ile B arasındaki 5 milyar liralık işlem geçerlimidir. Neden? Açıklayınız?
3. A ile B arasında yapılan işlemde hangi şekil geçerlidir.Açıklayınız
Cevap: A ile B arasınadi işlem kesin geçersizidr. Çünkü görünürdeki işlemdir. ve kişilerin iradeleri beyanlarına uymamaktadır. A ile Barasındaki 5 milyar liralık işlem için yapılan sözleşme diğer geçerlilik kurallarını taşıyorsa geçerlidir.
OLGU 9
Baba A taşınmaz mallarını Oğlu B 'e bağışlar. A'nın kızı K'nın mirsatan pay almasını engellemek için bağış sözleşmesi yerine satış sözleşmesi yapılır.
1. A ile B arasınadaki işlem nasıl bir işlemdir? Geçerlimidir ?neden? açıklayınız.
2. İşlem geçersiz ise bu geçersizliği K nasıl kanıtlar? Açıklayınız.
3. İşlem geçersiz ise bu geçersizliği bağıştan dönmek isteyen A nasıl kanıtlar. Açıklayınız.
Cevap: Bu olguda görünürdeki işlem satış işlemidir. Gizli işlem bağış dır. K geçersizliği her türlü kanıtlayabilir. Örneğin B nin geliri olmadığını söyleyebilir. A bağıştan dönmek isterse taraf olduğu için kanıt olarak yazılı senet sunabilir.
Olgu 10
A otomobilini B'e satar. 3 gün sonra otomobilini teslim eder.
1. Otomobilin mülkiyeti ne zaman B'e geçer. Açıklayınız. Neden ? Açıklayınız?
2. Satış sırasında A sarhoş olsa idi arabanın mülkiyeti B'e geçebilirmiydi? Neden? Açılayınız?
3. Otomobil satışında hangi şekil geçerlidir. Bu şekle uymamanın sonuçları nelerdir.
Cevap: Arabanın mülkiyeti zilliyetliğin devri ile B'e geçer. Yani A'nın B'e arabanın anahtarını vermesi ile arabanın Mülkiyeti B'e geçer. Eğer satış sırasında A sarhoş ise, A'nın o esnada iradesi olmadığından işlem kesin geçersizdir. Otomobil satış sözleşmesi noterde yapılır resmi şekildir. Bu şekle uyulmaz ise işlem kesin geçersizdir.
Olgu 11
kira sözleşmesi yapılacağı söylenerek kandırılan yaşlı A bir malını B'e satar.
1. A ile B arasındaki sözleşme geçerlimidir? Neden? Bu sözlşeme geçerli ya da geçersiz olabilir mi? nasıl? Açıklayınız?
2. A ile B arasında yaoılan sözleşmede hangi şekil geçerlidir. Neden? Açıklayınız?
Cevap: Bu sözleşmede hile söz konusudur. İşlem askıda geçersizdir. Hileye maruz kalan durumu 1 yıl içersinde bildirmelidir. Aksi taktirde işlem geçerli olur
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder